PSA (prostaat-specifiek antigeen) is een eiwit dat in het bloed voorkomt en alleen door de prostaat wordt gemaakt. Met een eenvoudige bloedtest kunt u uw PSA-waarde bepalen en dat kan nuttig zijn bij het vroeg opsporen van prostaatkanker. PSA circuleert normaliter ook in kleine hoeveelheden in het bloed van gezonde mannen.

De kans op het ontdekken van prostaatkanker wordt groter bij hogere PSA-waardes, zoals u kunt zien in onderstaande tabel. Een “normale” waarde van PSA bestaat echter niet; ook bij gezonde mannen kan de PSA verhoogd zijn.

Als u niet weet wat uw PSA-waarde is, of indien u de test liever niet wil ondergaan, dan kunt u uw risico berekenen met behulp van Prostaatwijzer 1, die rekening houdt met uw leeftijd, familiegeschiedenis en eventuele plasklachten (meer). Wanneer u uw PSA-waarde kent, kunt gebruik maken van Prostaatwijzer 2 voor risico-inschatting. (meer).

Echter, uw uroloog ziet een PSA-waarde van meer dan 3 of 4 ng/ml vaak als aanleiding tot een prostaatbiopsie. Dit betekent het nemen van een of meer weefselmonsters van uw prostaat om tot een conclusie te komen.

PSA-waarde in bloed	ans op het vinden van prostaatkanker bij biopsie
minder dan 2.0 ng/ml	7.1%
tussen2.0 en 3.9 ng/ml	18.7%
tussen4.0 en 5.9 ng/ml	21.3%
tussen6.0 en 7.9 ng/ml	28.6%
tussen8.0 en 9.9 ng/ml	31.7%
10.0 ng/ml of meer	56.5%

(Gebaseerd op biopten van 2267 mannen uit Rotterdam die deelnamen aan de  Europse gerandomiseerde studie naar de waarde van vroege opsporing van prostaatkanker, ERSPC)

Dertien procent van de mannen ouder dan 55 jaar hebben een PSA-waarde van 4 ng/ml of hoger, maar dit betekent niet automatisch dat ze kanker hebben. Een verhoogde waarde kan ook wijzen op andere aandoeningen, zoals de goedaardige vergroting van de prostaat (BPH), een urineweginfectie, of een prostaatontsteking.
Noch de PSA-test, noch het rectale onderzoek (DRE) is 100% accuraat. Zij kunnen een afwijkend resultaat geven, zelfs als er geen sprake is van kanker (ook bekend als een fout-positief resultaat). Tegelijkertijd kunnen ook normale resultaten optreden terwijl er kanker aanwezig is (fout-negatief).

Er zal een klein aantal mannen zijn bij een lage PSA-waarde met prostaatkanker. Bij hen zal de ziekte meestal in een zeer vroeg stadium zijn. Voor een man boven de 50 kan het geruststellend zijn als de test aangeeft dat het onwaarschijnlijk is dat er op dat moment een agressieve kanker aanwezig is.

Voordat besloten wordt om u te verwijzen naar een uroloog, zal uw arts een aantal factoren overwegen, waaronder uw leeftijd en familiegeschiedenis. Zodra u bent doorverwezen naar een specialist, kan dit betekenen dat u verder onderzoek moet ondergaan die mogelijk van invloed kunnen zijn op uw kwaliteit van leven.

Wat te overwegen alvorens een PSA-test te ondergaan:

• Een normale waarde kan geruststellend zijn.
• De test kan bijdragen aan het vroeg opsporen van prostaatkanker nog voordat er klachten zijn. (meer)
• Een verhoogd testresultaat kan overbodige stress veroorzaken omdat PSA in het bloed ook verhoogd kan zijn vanwege andere redenen dan prostaatkanker.
• Veel kleine prostaatkankers ontdekt door PSA zullen nooit symptomen veroorzaken.
• Als het PSA-gehalte verhoogd is, zijn mogelijk verdere tests noodzakelijk, zoals het verrichten van een biopsie. Een biopsie kan pijnlijk zijn en leiden tot bloed in de urine, het sperma of de ontlasting. In enkele gevallen geeft een biopsie aanleiding tot een hardnekkige ontsteking van de prostaat.
• Bij een klein deel van mannen toont een biopsie geen siginificant kanker aan, terwijl er toch een kwaadaardigheid aanwezig is.